Nhiều người Việt bỏ hàng tỷ đồng để mua sừng tê giác vì cho rằng nó có thể chữa bách bệnh, kể cả ung thư và tăng cường sức mạnh đàn ông. Thực tế chưa có công trình khoa học nào chứng minh điều đó.

Theo Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên, sừng tê giác do chất keratin (chất sừng) tạo ra, tương tự như thành phần cấu tạo của móng tay. Không có bất kỳ bằng chứng khoa học nào chứng minh rằng sừng tê giác có thể chữa được bệnh ung thư hay các bệnh khác như nhiều người vẫn lầm tưởng. Hơn thế nữa, theo các bác sĩ đông y, hầu hết sản phẩm được cho là sừng tê giác đang có mặt trên thị trường đều là “hàng giả”.

Tổ chức Bảo vệ các loài hoang dã quốc tế cũng khuyến cáo, sừng tê giác chủ yếu được cấu tạo bởi chất sừng, cũng như thành phần của tóc và móng tay con người. Tuy nhiên, lâu nay nhiều người châu Á vẫn tin sừng tê giác dạng bột có thể chữa bất cứ bệnh gì từ đau đầu tới bệnh gút...

Thực tế từng có người bị nhiễm độc da dị ứng do uống sừng tê giác. Đây là một bệnh nhân nữ 21 tuổi, ở Hoàn Kiếm, Hà Nội, uống sừng tê giác để chữa nhiệt miệng lâu ngày. Sau khi uống 2 hôm, chị bắt đầu thấy xuất hiện các nốt mụn mủ và ban đỏ ở mặt, ngứa và đau rát, sau đó lan ra hai cánh tay, sốt nhẹ.

Theo bác sĩ Nguyễn Hữu Trường, Trung tâm dị ứng miễn dịch lâm sàng, Bệnh viện Bạch Mai, ngoài tác dụng hạ sốt tương đối tốt, các công dụng chữa bệnh khác của sừng tê giác hiện chưa được chứng minh. Bên cạnh đó, nó có nhiều thành phần khá phức tạp với nhiều loại hoạt chất có nguồn gốc xa lạ với con người, nên sừng tê giác hoàn toàn có nguy cơ gây các phản ứng dị ứng và nhiễm độc. Vì vậy, người dân cần thận trọng khi sử dụng.

Thạc sĩ Hoàng Khánh Toàn, Chủ nhiệm Khoa Đông y Bệnh viện Trung ương quân đội 108, cho biết, theo y học cổ truyền, tê giác vị chua mặn, tính lạnh, có công dụng thanh nhiệt, giải độc, giảm đau và cầm máu. Nó thường được dùng để chữa các chứng bệnh như sốt thương hàn, co giật, sốt vàng da, phát ban, chảy máu cam... Phụ nữ có thai, những người thể tạng hàn (thường sợ lạnh, tay chân lạnh, đại tiện phân lỏng, nát, sống phân, nước tiểu trong và nhiều...) mà không sốt thì không được dùng.

Nghiên cứu thành phần hóa học của sừng tê giác người ta thấy chủ yếu là keratin, ngoài ra còn có canxi cacbonat, canxi photphat. Khi thủy phân, sừng sẽ cho các axit amin như tyrosin, axit tiolactic, xystein.

Kết quả nghiên cứu dược lý học hiện đại cho thấy, trên động vật thực nghiệm, sừng tê giác có tác dụng hưng phấn cơ tim, làm tăng sức co bóp, tăng nhịp và tăng cung lượng tim, giải nhiệt, trấn tĩnh, chống co giật, làm tăng số lượng tiểu cầu và rút ngắn thời gian đông máu... Trên lâm sàng, các nhà y học cổ truyền Trung Quốc đã nghiên cứu dùng tê giác điều trị viêm não do virus, dị ứng, cấp cứu ngộ độc cà độc dược.

Theo thạc sĩ Toàn, cả trong và ngoài nước chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào chứng minh sừng tê giác có thể điều trị ung thư hay làm tăng khả năng cương dương. Gần đây, người ta có dùng sừng tê giác để điều trị ung thư, xơ gan... Kết quả điều trị chỉ tốt một phần với thể ung thư huyết nhiệt, còn loại khác nhiều khi lợi bất cập hại.

Ông Toàn cũng khuyến cáo, tê giác đã được đưa vào sách đỏ để bảo vệ và do tin đồn là sừng tê giác quý nên bị làm giả rất nhiều. Từng có người mua phải sừng tê giác được làm bằng bột đá và nhựa tổng hợp. Việc làm giả sừng tê bằng sừng trâu, sừng bò... hiện nay cũng rất tinh vi nên không thể phân biệt được và cũng không có tiêu chí nào để đánh giá thật giả. Thực tế, ở Việt Nam, sừng tê giác rất hiếm và gần như không có, chủ yếu nhập lậu từ châu Phi và Myanma.